سپتیک تانک حوض ته نشینی ساده ایست که در آن فاضلاب با سرعتی کم و بطور مداوم در جریان است. به همین دلیل مواد معلق به مرور در کف انباره ته نشین شده و کمک باکتری های بی هوازی هضم میشوند. این تانک ها برای ساختمان هایی که به فاضلاب شهری و چاه جذبی متصل نمی باشند استفاده میشوند. خدمات فنی تهران؛ مجری تخلیه سپتیک تانک در ادامه به سوالاتی از قبیل سپتیک تانک چیست و چه کاربرد و مزایایی دارد، انواع آن، نحوه محاسبه ظرفیت و غیره پاسخ خواهد داد.
سپتیک تانک چیست؟
سپتیک تانک نوعی مخزن با بدنه فلزی، پلی اتیلن، کامپوزیت و آجری است که برای جمع آوری و پیش تصفیه فاضلاب استفاده میشود. این تانک ها در داخل زمین قرار گرفته و در برخی از مواقع قبل از دهانه چاه جذبی نصب میشوند. در حالت کلی سپتیک تانک ها از دو بخش تشکیل شده اند که در قسمت ابتدایی فاضلاب جامد تصفیه و به مایع تبدیل میشود. بعد از تجزیه مواد جامد و آلی موجود در فاضلاب به کمک باکتری ها و ته نشینی آنها در کف مخزن، سپس وارد بخش دوم می شود. در بخش دوم فاضلاب جمع آوری شده یا به سمت چاه جذبی انتقال پیدا می کند.
در مناطقی که امکان حفر چاه جذبی وجود ندارد، فاضلاب در این تانک ها جمع آوری و توسط شرکت های تخلیه چاه بعد از پر شدن ظرفیت تخلیه میشوند. اگر تانک در دهانه چاه جذبی قرار گیرد، ابتدا تصفیه مقدماتی انجام میشود و از این طریق مانع از پر شدن چاه و آلوده شدن سفره های آب زیرزمینی می شوند.
به طور کلی می توان به سوال سپتیک تانک چیست اینگونه پاسخ داد که :
سپتیک تانک ساده ترین نوع تصفیه خانه تک واحدی است که تصفیه مکانیکی ( ته نشینی) و تصفیه زیستی با کمک باکتریهای بی هوازی همزمان در آن انجام می گیرد.
انواع سپتیک تانک
بعد از اطلاع از اینکه سپتیک تانک چیست، بهتر است نگاهی به انواع مختلف این سازه ها داشته باشیم. انواع سپتیک تانک از نظر جنس بدنه عبارتند از:
- سپتیک تانک بتنی: این مدل مخازن به صورت پیش ساخته یا درجا ریز در محل تولید میشوند. با توجه به وزن بالای این مخازن، جا به جایی آنها با چالش های زیادی مواجه شده و در برابر نم و رطوبت و مواد خورنده نیز استحکام مطلوب را ندارند. به همین دلیل در سالهای اخیر با استقبال کمتری مواجه شده اند.
- سپتیک تانک فلزی: استفاده از کربن استیل و فولاد برای بدنه سپتیک تانک باعث افزایش چند برابر مقاومت و استحکام این مخازن میشود. فلزات به کار رفته در این مخازن ضد زنگ بوده و دچار خوردگی نمیشوند.
- سپتیک تانک پلی اتیلن: مواد پلی اتیلن در برابر نم و رطوبت و تماس با مواد خورنده کاملا مقاوم هستند. به همین دلیل در ساخت سپتیک تانک ها کاربرد گسترده ای پیدا کرده اند. این مخازن به صورت پیش ساخته تولید و به صورت دفنی در محل نصب میشوند. وزن سبک، قیمت مناسب و مقاومت و استحکام بالا از مهم ترین ویژگی های این نوع تانک ها به شمار می روند.
مزایای سپتیک تانک
- سرعت اجرا
- مناسب برای زمین های دژ و یا زمین هایی که قدرت جذب بسیار کمی دارند و یا مناطقی که سطح آبهای زیر زمینی در آن بالا باشد
- اشغال فضای کم به دلیل نصب دفنی در داخل زمین
- هزینه بسیار مناسب
- بدلیل عدم استفاده از وسایل الکترومکانیکال نیازی به تعمیر و هزینه نگهداری و اپراتور ندارد.
اجزای داخلی سپتیک تانک
در ساختار سپتیک تانک ها چند جزء و بخش اصلی وجود دارد که عبارتند از:
- سیفون ورودی: برای جلوگیری از برگشت بوی بد فاضلاب به داخل ساختمان در ورودن مخزن سیفون نصب میشود.
- مخزن اولیه: در این بخش فاضلاب جامد توسط باکتری ها تجزیه شده و به مایع تبدیل میشود. مواد آلی تجزیه شده توسط باکتری ها در کف مخزن به صورت لحن انباشته میشود.
- دیواره جداکننده: برای جلوگیری از ورود فاضلاب تصفیه نشده به واحد زلال سازی دیواره جداکننده اجرا میشود.
- مخزن زلال سازی: مخزن ثانویه یا زلال سازی 33 درصد از کل حجم سپتیک تانک را به خود اختصاص داده است. فاضلاب در این مخزن نگهداری شده و در زمان مناسب تخلیه میشود.
- سیفون خروجی: برای جلوگیری از وورد چربی و ذرات کلوئیدی موجود در فاضلاب به چاه جذبی در خروجی سیفون نصب میشود.
- سیستم تخلیه بیوگازها: در روند تجزیه فاضلاب توسط باکتری ها بیوگاز زیادی تولید میشود که باید از دستگاه تخلیه شوند. لوله های تخلیه تا بالای ساختمان اجرا میشوند تا بوی بد آن آزاردهنده نباشد.
- تخلیه فاضلاب: فاضلاب جمع آوری شده در مخزن زلال سازی از این بخش تخلیه میشود.
طرز ساخت سپتیک تانک
جریان فاضلاب بین مخازن توسط لوله های با قطر ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر برقرار می گردد، ممکن است این امر بوسیله سوراخ هایی که در دیواره جداکننده به فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر از سطح آزاد فاضلاب تعبیه می شوند انجام گیرد تا مواد شناور از انباره فاضلاب سرریز نشود. فاصله مرکز تا مرکز لوله ها و یا سوراخها ۳۰ سانتی متر در نظر می گیرند. چند اصل مهم در نصب و استفاده از این تانک ها وجود دارد که عبارتند از:
- بمنظور خروج گازهای ایجاد شده از تجزیه فاضلاب در فضای سپتیک، از لوله ای به قطر ۱۰ سانتی متر استفاده می شود.
- برای جلوگیری از ایجاد مزاحمت توسط بو ارتفاع لوله تهویه را حداقل ۱٫۵ متر بالاتر از ارتفاع بالاترین ساختمان در نظر می گیرند.
- برای جلوگیری از ورود و یا افتادن جانوران و پرندگان به لوله یا در انتهای آن توری نصب می کنند و یا با نصب زانوی ۹۰ درجه امتداد دهانه خروجی لوله تهویه را به طرف زمین بر می گردانند.
- برای بازدید، تمیز کاری و تعمیر کردن تانک، تعبیه دریچه آدم رو ضروری است.
- بمنظور جلوگیری از حرکت اغتشاشی فاضلاب ورودی که ممکن است موجب خروج کف ناشی از عمل تجزیه فاضلاب گردد از مانع استفاده می کنند. این مانع ممکن است با نصب سه راهی و تغییر جهت دادن لوله ورودی داخل تانک از حالت افقی به عمودی عملی گردد. معمولاٌ انتهای لوله ورودی را حدود ۳۰ سانتی متر و انتهای لوله خروجی فاضلاب را ۴۵ سانتی متر پایین تر از سطح آزاد فاضلاب نصب می کنند.
- در حال حاضر حداکثر جمعیتی که می توان فاضلاب حاصل از انها را با سپتیک تانک تصفیه نمود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر توصیه شده است.
- با نصب دیواره در داخل فضای سپتیک تانک حجم آن را به دو قسمت تقسیم می کنند، بطوریکه حجم فضای مربوط به ورود فاضلاب دو برابر حجم فضای قسمت خروجی باشد.
محاسبات سپتیک تانک
برای محاسبه حجم سپتیک تانک اطلاع از مقدار فاضلاب جمع آوری شده در شبانه روز در ساختمان ضروری است.
حجم سپتیک تانک بر حسب مقدار فاضلاب تخلیه شده در آن متفاوت و بشرح زیر است:
- اگر حجم فاضلاب جمع آوری شده در شبانه روز تا ۲ متر مکعب باشد، حجم تانک ۳ متر مکعب منظور می شود.
- اگر حجم فاضلاب ۲ تا ۶ متر مکعب باشد، حجم تانک ۱٫۵ برابر حجم فاضلاب محاسبه می گردد.
- اگر حجم فاضلاب ۶ تا ۶۰متر مکعب باشد حداقل حجم تانک مطابق رابطه زیر بدست می آید :
V=4500+0.78Q
Q = مقدار فاضلاب جمع آوری شده در شبانه روز
V = حداقل حجم سپتیک تانک
پساب خروجی سپتیک تانک را بر حسب نفوذ پذیری زمین دفع می کنند
در زمین های با نفوذ پذیری زیاد، ترانشه ای به عمق ۴۵ سانتی متر حفر کرده و پساب سپتیک تانک را در آن تخلیه می کنند.
در زمین های با نفوذپذیری کم، فاضلاب خروجی از سپتیک تانک را به داخل چاه جذبی هدایت می کنند.
در صورتیکه زمین از نفوذپذیری کمی برخوردار باشد باید با ایجاد ترانشه هایی پر از شن و ماسه دانه بندی شده سطح تماس فاضلاب با زمین را افزایش داد.
ظرفیت نفوذپذیری زمین
ظرفیت نفوذپذیری زمین برای فاضلاب کمتر از آب است، زیرا مواد اضافی موجود در فاضلاب موجب بوجود آمدن مواد ژله ای می شود.
بنابر تعریف، مدت زمانی که لازم است سطح آب در داخل چاله ای به ابعاد ۳۰ در ۳۰ سانتی متر و عمق ۴۵ سانتی متر، به اندازه ۲٫۵ سانتی متر پایین رود، ظرفیت نفوذ پذیری زمین گفته می شود.
نکته : قبل از انجام آزمایش زمین را باید خیس کرد.
سطح زمین لازم برای جذب فاضلاب تصفیه شده بصورت زیر محاسبه می شود :
با داشتن زمان جذب در صورتیکه از لوله سوراخدار و تراشه جهت دفع فاضلاب استفاده می شود، می توان از رایطه زیر استفاده نمود.
Q =۱.۳/Ta + ۷.۵
Q : دبی فاضلاب یا بار سطحی فاضلاب وارد بر سطح جذب کننده بر حسب m3/m2.d از سطح کف ترانشه
Ta : زمان جذب بر حسب دقیقه
با اطلاع از مقدار کل فاضلاب و مساحت لازم برای جذب آن می توان با استفاده از جدول زیر طول ترانشه ها را حساب کرد:
برای تداوم عمل تصفیه و تسریع والکنشهای بیولوژیکی توسط باکتری های هوازی عمق ترانشه را خیلی کم و حدود ۹۰-۴۵ سانتی متر در نظر می گیرند، قطر لوله های پخش که در کف ترانشه نصب می شوند حدود ۱۰ سانتی متر و طول آن برای واحد های کوچک ۱۰۰ متر است. جنس لوله های پخش کننده فاضلاب معمولاٌ سفال می باشد.
شیب لوله ها اگر ۱۰۰ متر باشد ۳/. درصد و اگر ۳۰۰-۱۰۰ متر باشد، ۵/. درصد انتخاب می گردد.
حداقل فاصله بین دیواره دو ترانشه معمولاٌ یک متر انتخاب می گردد.
در دفع فاضلاب در صافی های شنی معمولاٌ دو ردیف لوله استفاده می شودردیف بالا به قطر ۱۰ سانتی متر برای پخش فاضلاب در صافی و ردیف زیرین برای جمع آوری فاضلاب صاف شده تعبیه می گردد. مقدار فاضلابی که در هر متر مربع از صافی شنی در روز می تواند عبور کند ۴۵ لیتر است که معادل زمان جذب در حدود ۲۳ دقیقه می باشد. عمق بستر ماسه ۷۵ سانتی متر است.
در صورتیکه از چاه برای دفع پساب سپتیک تانک شود، مقدار فاضلاب جذب شده در هر متر مربع سطح دیواره چاه از رابطه زیر بدست می آید:
Q =۱.۷۶/Ta + ۷.۵
Q : مقدار فاضلاب جذب شده بر حسب m3/m2.d
Ta : زمان جذب بر حسب دقیقه
در محاسبالت نفوذپذیری چاه سطح کف چاه را در نظر نمی گیرند، همچنین برای جلوگیری از آلودگی آبهای زیر زمینی لازم است کف چاه حداقل ۳-۱٫۵ متر بالاتر از سطح آب زیر زمینی باشد
راه های افزایش راندمان سپتیک تانک
این مخازن مانند سایر انواع چاه به مرور کارایی و راندمان خود را از دست داده و حتی ظرفیت آنها کاهش پیدا می کند. برای افزایش کارایی این تانک ها موارد زیر باید رعایت شوند:
- به صورت دوره ای و بعد از تخلیه مخزن، بهتر است لایروبی انجام شود. با لایروبی رسوب های ایجاد شده در جداره و کف مخزن پاکسازی شده و مانع از کاهش ظرفیت خواهد شد.
- لوله های ناودان ساختمان نباید به سپتیک تانک متصل باشد؛ چون باکتری های هوازی با ورود مقدار زیاد باران از بین میروند.
- مکان نصب سپتیک تانک باید دور از درختان باشد. چون ریشه درختان برای جذب آب به سمت مخزن رشد کرده و آن فشار زیادی وارد می کنند.
- در ورودی و خروجی سپتیک حتما باید سیفون نصب شود.
انتخاب محل مناسب برای نصب سپتیک تانک
- دور از مسیر نهرها و آبگیرها باشد، در سطحی هموار ساخته شود، سپتیک تانک در جهت مخالف وزش بادهای غالب ساخته شود
- طول انباره مستطیل شکل را ۲ تا ۴ برابر پهنای آن انتخاب می کنند.
- عمق موثر برای انباره باید ۱٫۲ متر باشد، عمق موثر عبارتست از فاصله آزاد فاضلاب تا کف تانک.
- فاصله سطح فاضلاب تا سقف انباره حداقل باید ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر باشد.
- برای زلال سازی بهتر فاضلاب معمولاٌ سپتیک تانکها را دو یا سه مخزنه می سازندکه حجم قسمت اول را دو برابر حجم قسمتهای بعدی طراحی می کنند. که این امر به منظور جلوگیری از نوسانات
- سطحی فاضلاب و طولانی تر کردن تخلیه لجن صورت می گیرد.
- ضریب تبدیل آب مصرفی به فاضلاب معمولاٌ برابر ۸۰ درصد در نظر گرفته می شود.
- میزان تولید فاضلاب با توجه به سرانه مصرف آب و ضریب تبدیل آن به فاضلاب برای زمان ماند ۱۲ تا ۱۵ ساعت (به دلیل عدم حضور پرسنل عملیاتی در طول روز) طراحی می گردد.
جمع بندی
در پاسخ به این سوال که سپتیک تانک چیست به طور خلاصه می توان گفت، مخزنی برای جمع آوری و تبدیل فاضلاب جامد به مایع است که قبل از دهانه چاه جذبی با فاضلاب شهری متصل نصب میشود. این مخازن در انواع مدل های فلزی، پلی اتیلن، بتنی و آجری تولید شده و در برخی از مناطق که فاقد چاه جذبی هستند، برای جمع آوری فاضلاب مورد استفاده قرار میگیرند.
